5. Bitkiler Alemi

► Tamamı çok hücreli ve ökaryot canlılardır.

► Gece gündüz O₂'li solunum yaparlar. Fotosentezi ise sadece gündüz yaparlar.

► Tam parazit bitkiler (Küsküt otu gibi) hariç tüm bitkiler fotosentez yaparak ototrof beslenirler.

► Klorofilleri kloroplastlarında bulunur. Klorofil ile ışık enerjisini biyokimyasal enerjiye çevirerek besinlerde depolarlar ve besin üretirler.

► Besin kaynağı olarak CO₂'yi kullanırlar.

► Fotosentez ile glikoz ve diğer besin monomerlerini (amino asit, yağ asidi, vitamin vb.) sentezlerler.

► Glikozun fazlasını; nişasta olarak depo ederler. (Kök, gövde, yumru, tohum, meyve gibi yapılarında)

► Fotosentezde hidrojen kaynağı olarak H₂O'yu kullanarak O₂ üretirler. Bu O₂'yi atmosfere verirler.

► Bitkilere renk veren ve fotosentezde görev alan Plastitler bulunur.

► Hücre duvarları vardır ve selülozdan oluşur.

► Bitkilerde sınırsız büyüme görülür. (Meristem = Bölünür Doku ile)

► Bitkilerde sinir sistemi bulunmaz

► Bitkiler; bitkisel hormonlar üretirler. Bu hormonlar bitki gelişimi, çiçeklenme, meyve olgunlaşması, çimlenme vb.olayları düzenler.

► Bitkilerde pasif hareket görülür. Aktif yer değiştirme yapamazlar. Bitkilerdeki hareket; yönelme (tropizma) ya da durum değiştirme (nasti) şekillerinde olur. Örneğin; ayçiçek bitkisinin güneşe yönelmesi bir tropizma hareketidir. Küstüm otu bitkisine dokunulunca yapraklarını kapatması durum değiştirme hareketidir.

► Üretici (ototrof) oldukları için besin zincirinin ilk basamağında yer alırlar. Fotosentez ile ürettikleri besinleri hem kendileri kullanır hem de besin zincirindeki diğer canlılara aktarırlar.

► Yarı parazit veya tam parazit olan türleri vardır. Bu bitkiler diğer bitkilerin üzerinde yaşarlar. Yarı parazit olan ökse otu gibi bitkiler fotosentez yapabilirler. Ancak tam parazit olan küsküt otu gibi fotosentez yapamazlar.

► Bitkilerde yapraklar mumsu bir madde olan Kütin ile kaplanmıştır. Kütin yaprakta Kutikula tabakasını oluşturur. Kutikula bitkide su kaybını önler.

► Yaprakların alt ve üst yüzeyinde ise; O₂ - CO₂ değişimini ve terlemeyi sağlayan Stoma (Gözenek) denilen açıklıklar bulunur. Gözenekler fotosentez yapabilen, açılıp kapanma özelliğinde olan hücrelerdir. Bitkide gaz giriş çıkışını ve terlemeyi kontrol eder.

► Bitkilerin toprak üstü kısımlarına Sürgün Sistemi, toprak altı kısımlarına ise Kök Sistemi denir.

► Sürgün Sistemde; gövde, dal, yaprak, çiçek, meyve gibi yapılar bulunur.

► Kök sistemde ise; topraktan su ve mineral alımını sağlayan kökler bulunur.

► Bitkilerde eşeysiz ve eşeyli üreme görülür. Eşeysiz üremeleri; Vejetatif Yolla (kök, gövde, yapraklar kullanılarak) olur. Eşeyli üremeleri ise; sporlar ya da tohumlarla olur. Tohum çiçekten oluşur.

► Çiçek; bitkinin üreme organıdır.

► Yaprak; bitkinin fotosentez yapan organıdır.

► Gövde; kök ile yapraklar arasında madde iletimini sağlar.

► Kök; bitkiyi toprağa bağlar ve topraktan su, mineral vb.maddeleri alır.

Bazı Önemli Notlar

► Tam parazit bitkilerde klorofil bulunmaz. Bu nedenle fotosentez yapamazlar.

► Bitkilerde damar olarak kabul edilen yapılar İletim Demetleridir.

► İletim demetleri;

♦ Su ve minerallerin taşındığı Ksilem (Odun Borusu)

♦ Organik besinlerin taşındığı Floem (Soymuk Borusu) yapılarından oluşur.

♦ İletim demetleri mikroskopta görülebilen yapılardır.

♦ Tek çenekli bitkilerin yapraklarında paralel damar, çift çenekli bitkilerin yapraklarında ise ağsı damar görülür.

► Damarsız, çiçeksiz bir bitki olan Kara Yosunlarında iletim demetleri yoktur.

► İlk iletim demetine Eğrelti Otunda rastlanır.

► Bütün bitkilerde tohum oluşumu gerçekleşmez. Çiçeksiz bitkiler tohum yerine spor hücreleri ile çoğalır.

► Bitkilerde gövde ya da dallardan çıkan yaprakların ana görevi fotosentez yapmaktır.

► Bitkilerdeki kök yapıları; kazık kök ve saçak kök şeklinde olabilir. Kazık kök; çift çenekli olan bitkilerde, saçak kök ise tek çenekli bitkilerde bulunur.

► Çok yıllık bitkilerde enine büyümeyi (kalınlaşmayı) sağlayan Kambiyum bulunur.

► Kambiyum her yıl yeni yaş halkalarını oluşturarak enine büyümeyi sağlar.

► Yaş halkalarına bakarak bitkinin yaşı tespit edilebilir.

► Tek çeneklilerde kambiyum yoktur.

► Bitkilerde döllenme ile önce tohum sonra meyve oluşur.

► Meyve dişi üreme organındaki yumurtalıktan gelişir.

Bitkilerin Biyolojik ve Ekonomik Önemi

► İnorganik maddelerden organik besin üreterek Heterotrof canlıların temel besin kaynağını oluştururlar.

► Fotosentez ile ürettikleri O₂, atmosferdeki O₂'nin büyük bir oranını oluşturur.

► İnsanlar için besin ve barınma kaynağıdırlar.

► İlaç, kozmeik, boya, ahşap ve kağıt endüstrisinde kullanılırlar.

► İnşaat sektörü ve biyoyakıt üretiminde kullanılırlar.

► Yanma ve solunum olayları sonucu oluşan CO₂'yi fotosentezde kullanarak besine dönüştürürler. Atmosfer ve sulardaki O₂ - CO₂ dengesini korurlar.

► Mevsimlerin düzenlenmesinde, erozyonun önlenmesinde ve toprağın zenginleştirilmesinde rol oynarlar.

► Pek çok canlıya yaşam ortamı sunarlar.

► Su döngüsüne katkı sağlar, çevre kirliliğini önlerler.

► Küresel ısınmayı engellerler.

► Çeşitli bitkilerin yaprak ve tohumları içecek olarak da kullanılır.