Mayoz ve Eşeyli Üreme Konusu

Yükleniyor...

Mayoz ve Eşeyli Üreme 16,951

Mayoz ve Eşeyli Üreme

► Mayoz bölünme; özel bir bölünme şeklidir.

► Eşeyli üreyen canlılarda üreme hücrelerinin oluşmasını sağlar.

♦ Mayoz bölünme geçirebilecek olan hücreler;

♦ Sperm ana hücresi

♦ Yumurta ana hücresi

♦ Spor ana hücresi

♦ Mikrospor ana hücresi

♦ Makrospor ana hücresidir. Bu hücrelerin tamamı diploit (2n) kromozomludur.

Önemli Not: Tek hücreli ökaryot bir canlı olan paramesyum diploit kromozomludur. Konjugasyon (gen aktarımı) sırasında mayoz ile (n) kromozomlu gametler oluşturur. 

► Sperm ve yumurta ana hücresi insan ve hayvanlarda spor ana hücresi çiçeksiz bitkilerde, mikrospor ve makrospor ana hücreleri ise çiçekli bitkilerin erkek ve dişi üreme sisteminde bulunur.

Önemli Not: Ayrıca bazı canlı türlerinde döllenme ile oluşan zigot sıradışı bir durum olarak mayoz bölünme geçirir. Örneğin; insanda sıtma hastalığını yapan plazmodium sporu (n) kromozomludur ve  metagenez ile çoğalır. Eşeysiz üremesini mitoz ile insan vücudunda, eşeyli üremesini ise dişi anofel cinsi sivrisineğin sindirim sisteminde tamamlar. Sivrisineğin sindirim sisteminde bazı sporlar (n) gametlere dönüşerek döllenirler ve (2n) kromozomlu zigotu oluştururlar. Bu zigotun tekrar plazmodium sporunu oluşturması için mayoz geçirerek (n) kromozoma dönüşmesi gerekir.

► Eşeyli üreyen canlıların üreme sistemlerinde 2n kromozomlu eşey ana hücreleri bulunur.

► Birey üreme olgunluğuna ulaştığında (insanda ergenlik dönemi) bu hücreler mayoz geçirerek Gamet adı verilen üreme hücrelerine dönüşürler.

► Üreme hücreleri haploit (n) kromozomlu olup erkekte sperm, dişide ise yumurta hücresidir.

► Mayoz sonucu oluşan bu gametlerin kromozom sayısı ana hücrenin yarısı kadardır.

► Sperm ve yumurta hücresi döllenme ile birleşerek, yeni oluşan canlının ilk hücresi olan zigotu oluşturur.

► Mayoz; türde kromozom sayısını yarıya indirerek döllenme ile birlikte türdeki kromozom sayısının nesilden nesile sabit kalmasını sağlar.

► Mayoz ile oluşan gametlerin genetik yapısı ana hücreden farklıdır. Bu durum eşeyli üreyen canlılarda kalıtsal çeşitliliği sağlar.

► Mayoz; kesin kalıtsal çeşitlilik sağlayan bir bölünmedir.

► Mayoz ile yarıya inen kromozom sayısı döllenme ile tekrar iki katına çıkar.

► İnsan eşey ana hücresinde 2n = 46 kromozom bulunur. Bu hücrenin mayoz geçirmesi ile; n = 23 kromozomlu yumurta ya da sperm hücreleri oluşur. Bunların döllenmesiyle tekrar 2n = 46 kromozomlu zigot oluşur.

Mayoz Bölünmenin Özellikleri

► Üreme hücrelerinin oluşumunu sağlar.

► Canlı yaşamının belli dönemlerinde görülür.

► Eşeyli üremenin esasıdır.

► Türdeki kromozom sayısını yarıya indirir. (Mayoz ile kromozom sayısı yarıya inmeseydi döllenme sayısında kromozom sayısı her nesilde 2 kat artardı.)

► Mayoz geçirecek hücrelere eşey ana hücreleri denir. Bu hücreler kesin diploit (2n) olmak zorundadır. Yani sadece diploit bir hücre mayoz geçirebilir.

► Canlı eşeysel olgunluğa ulaştığında görülür.

► Kesin kalıtsal çeşitlilik sağlanır.

Mayozda Kalıtsal Çeşitliliği Sağlayan Olaylar

1. Homolog kromozomların rastgele dizilmesi ve rastgele ayrılması: Bu olay her mayozda gerçekleşir. Mayozda kalıtsal çeşitliliği sağlayan temel olaydır.

2. Crossing over görülmesi: Bu olay her mayozda olmaz. Çünkü crossing over genler aynı kromozom üzerinde yer alıyorsa gerçekleşir. Yani bağlı genlerde görülür. Genler farklı kromozomlar üzerindeyse bu olay gerçekleşmez. Crossing over olursa Mayoz II'de gerçekleşen kromatit ayrılması da çeşitliliği arttırır. Bu durumda mayoz sonucu oluşan dört hücrede birbirinden farklı olur. Crossing over olmazsa Mayoz I sonunda oluşan iki hücre birbirinden farklı olur.

► Mayoz dişilerin yumurtalıklarında, erkeklerin testislerinde görülür.

► 2n kromozomlu 1 hücreden; n kromozomlu 4 hücre oluşur. Bu hücreler kalıtsal olarak birbirinde ve ana hücreden farklıdır.

► Mayozun amacı; türde kromozom sayısını yarıya indirmektir. Gamet oluşumunu sağlamaktır.

1. Ünite Değerlendirme Soruları

Soru 1.

Aşağıda verilen ifadeleri dikkatlice okuyunuz. İfade doğru ise “D”yi, yanlış ise “Y”yi işaretleyiniz. Yanlış olan ifadelerin doğrusunu yanındaki kutucuğa yazınız.

Sorunun Cevapları:

1. Yanlış (Y) - Mitoz hücreli canlıların tümünde üremeyi sağlar. Doğrusu: Mitoz bazı tek hücreli canlılarda üremeyi sağlar.

2. Doğru (D) - Kanser hücreleri hücre döngüsünün kontrolünün bozulmasıyla oluşur.

3. Yanlış (Y) - Vejetatif üremede oluşan bireyler, kalıtsal olarak ana canlıdan farklıdır. Doğrusu: Vejetatif üreme eşeysiz üreme olduğu için oluşan bireyler, kalıtsal olarak ana canlı ile aynıdır.

4. Yanlış (Y) - Mitozda homolog kromozomlar ayrılmaz. Doğrusu: Mitozda kardeş kromatitler ayrılır.

5. Doğru (D) - Mayoz sonucunda 4 haploit hücre oluşur.

6. Yanlış (Y) - Eşeyli üremenin temeli mitoz değil, mayozdur. Doğrusu: Eşeyli üremenin temeli mayoz ve döllenmedir.

7. Yanlış (Y) - Eşeysiz üreme çeşitlerinden tomurcuklanma, bitkilerde en fazla görülen üreme şeklidir. Doğrusu: Eşeysiz üreme çeşitlerinden vejatatif ürme, bitkilerde en fazla görülen üreme şeklidir.

8. Doğru (D) - İnterfaz evresi mitoz ve mayozda görülen bölünmeye hazırlık evresidir.

9. Yanlış (D) - Bitki hücrelerinde sitoplazma bölünmesi boğumlanma ile gerçekleşir. Doğrusu: Bitki hücrelerinde sitoplazma bölünmesi ara lamel oluşumu ile gerçekleşir.

10. Doğru (D) - Tetrat ve sinapsis, mayozun profaz I safhasında görülür.

1. Ünite Değerlendirme Soruları

Soru 2.

Aşağıdaki cümlelerde verilen boşlukları doğru ifadeleri kullanarak tamamlayınız.

Aşağıda, verilen cümleleri doğru ifadelerle tamamladık.

1. Mitoz bölünme tek hücreli canlılarda üremeyi sağlar.

2. Homolog kromozomların kardeş olmayan kromatitleri arasındaki gen alışverişine krossing over adı verilir.

3. Eşeyli üremenin temeli mayoz ve döllenme olaylarının art arda gerçekleşmesidir.

4. Vücutlarında hem erkek hem de dişi üreme hücrelerini oluşturabilecek yapıları bulunduran bireyler hermafrodit bireylerdir.

5. Kromozomu oluşturan kardeş kromatitleri bir arada tutan yoğunlaşmış kromozom bölgesine sentromer denir.

6. Bir canlı hücrede bulunan genetik bilgiyi içeren DNA molekülünün tamamına genom adı verilir.

7. Canlılarda gelişmişlik düzeyi arttıkça rejenerasyon yeteneği azalır.

8. Hücre döngüsü interfaz ve mitotik evre olmak üzere iki evrede gerçekleşir.

9. Eşeysiz üremede düşük de olsa kalıtsal çeşitlilik vardır.

10. Hücre bölünmesinde DNA molekülünün kendini eşlediği evre interfaz evresidir.

Konuya Ait Videolar

Konuya Ait Sorular

  • Soru 1.

    5757

    Mayoz bölünmede görülen olaylardan bazıları aşağıda verilmiştir.

    • DNA molekülünün eşlenmesi

    • Homolog kromozom ayrılması

    • Sentromer bölünmesi

    • Krossing overin gerçekleşmesi

    • Kromozom sayısının yarıya inmesi

    a. Bu olayların gerçekleşme sırasını yazınız.

    b. Bu olaylar mayoz bölünmenin hangi evrelerinde gerçekleşir yazınız.

    Doğru Cevap İçin Tıklayınız...


    Soru 2.

    5748

    Mayoz bölünme, eşeyli üreyen canlılarda üreme hücrelerinin oluşmasını sağlar. Bu süreçte homolog kromozomların rastgele dizilmesi ve ayrılması, kalıtsal çeşitliliğin temelini oluşturur. Bu rastgele dağılım, her nesilde farklı gen kombinasyonlarının ortaya çıkmasına neden olur.

    Soru: Mayoz bölünme sırasında homolog kromozomların rastgele dizilmesi kalıtsal çeşitliliği nasıl etkiler?

    Doğru Cevap İçin Tıklayınız...


    Soru 3.

    5356

    Eşeyli üreyen canlılarda üreme hücrelerinin (gametlerin) oluşumu mayoz bölünme ile gerçekleşir. Her gamet, ana hücreden farklı bir genetik yapıya sahiptir. Bu durum, tür içindeki genetik çeşitliliği artırır.

    Soru: Eşeyli üreyen canlılarda gametler nasıl oluşur ve genetik çeşitlilik nasıl sağlanır?

    Doğru Cevap İçin Tıklayınız...


    Soru 4.

    5156

    Mayoz bölünme sırasında oluşan olaylar kalıtsal çeşitliliği artırır ve bu çeşitlilik, bireylerin çevre koşullarına uyum sağlama kabiliyetini artırır. Kalıtsal çeşitlilik, türün evrim sürecinde hayatta kalmasına katkıda bulunur ve genetik hastalıklara karşı direnç sağlar.

    Soru: Mayoz bölünmenin kalıtsal çeşitlilik üzerindeki etkisi nedir ve bu çeşitlilik türlerin evriminde nasıl bir rol oynar?

    Mayoz bölünme, homolog kromozomların rastgele ayrılması ve crossing over ile kalıtsal çeşitliliği artırır. Bu çeşitlilik, türlerin evrim sürecinde çevresel değişimlere uyum sağlamasını ve genetik hastalıklara karşı direnç kazanmasını sağlar.


    Soru 5.

    5588

    Mayoz I'in anafaz evresinde homolog kromozomlar rastgele zıt kutuplara çekilir. Bu olay, türdeki kromozom sayısının yarıya inmesini sağlar.

    Soru: Anafaz I sırasında homolog kromozomların rastgele ayrılması, kromozom sayısını nasıl yarıya indirir?

    Doğru Cevap İçin Tıklayınız...


    Soru 6.

    5205

    Eşeyli üreme, aynı türden iki farklı cinsiyete sahip bireylerin üreme hücrelerinin birleşmesiyle gerçekleşir. Bu üreme biçiminde, her iki bireyden gelen gametlerin birleşmesi sonucu kalıtsal çeşitlilik sağlanır. Bu çeşitlilik, türün çevresel değişikliklere uyum sağlama yeteneğini artırır ve uzun vadede türün hayatta kalmasını sağlar.

    Soru: Eşeyli üremenin tür içi kalıtsal çeşitliliği nasıl sağladığını açıklayınız ve bu çeşitliliğin çevresel uyum açısından neden önemli olduğunu belirtiniz.

    Doğru Cevap İçin Tıklayınız...


    Soru 7.

    5586

    Ahmet, biyoloji dersinde toprak solucanlarının hem dişi hem de erkek üreme hücrelerini üretebildiğini öğrenir. Bunun tür içi çeşitliliğe etkisini merak eder.

    Toprak solucanları gibi hermafrodit canlıların, tür içi çeşitlilik açısından ne gibi avantajları vardır?

    Doğru Cevap İçin Tıklayınız...


    Soru 8.

    5509

    Crossing-over ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi doğru değildir?

    A. Homolog kromozomların kardeş olmayan kromatitleri arasında gerçekleşir.
    B. Mayoz bölünmelin profaz I evresinde gerçekleşir.
    C. Tüm mayoz bölünmelerde gerçekleşmesi zorunludur.
    D. Yeni gen kombinasyonları oluşturur.
    E. Çeşitliliğe neden olur.

    Doğru Cevap İçin Tıklayınız...


    Soru 9.

    5506

    Mayoz bölünme, homolog kromozomların rastgele dizilmesi ve ayrılması sayesinde kalıtsal çeşitlilik sağlar. Bu süreç, her mayoz bölünme sırasında gerçekleşir ve gametlerin genetik yapısında çeşitlilik oluşturur. Ayrıca crossing over (kromozomlar arasında parça değişimi) da kalıtsal çeşitliliği artıran bir diğer önemli olaydır.

    Soru: Mayoz bölünmenin kalıtsal çeşitliliği nasıl sağladığını açıklayınız. Homolog kromozomların rastgele dizilmesi ve crossing over olayı nedir?

    Doğru Cevap İçin Tıklayınız...


    Soru 10.

    5885

    Profaz I’de gerçekleşen krossing over olayının önemini açıklayınız.

    Doğru Cevap İçin Tıklayınız...