Eşeyli Üreme

Eşeyli Üreme

• Farklı eşeylerin oluşturduğu dişi ve erkek gametlerin birleşmesiyle gerçekleşen üreme şekline eşeyli üreme denir.
• Gametlerin birleşmesi sonucu zigot oluşur.
• Zigotun mitozla gelişmesi sonucunda ise birey meydana gelir.
• Eşey ana hücrelerinin mayozla bölünmesi sonucunda kromozom sayısı yarıya inmiş gametler oluşur.
• Erkek ve dişi gametlerin döllenmesi sonucunda oluşan zigot ata canlılarla aynı kromozom sayısına sahiptir.
• Buradan da anlayacağımız gibi mayoz bölünme sonucunda kromozom sayısının yarıya inmesi, nesiller boyunca kromozom sayısının sabit kalmasını sağlamaktadır.

Eşeyli Üremenin Temel Özellikleri

• Temeli mayoz hücre bölünmesine dayanmaktadır.
• Kalıtsal çeşitlilik oluşur.
• Üreme hızı düşüktür.
• Oluşan bireyler çevresel değişimlere daha dayanıklıdır.
• Döllenme görülür.
• Dişi ve erkek olmak üzere farklı eşeyler görev alır. Prokaryotlarda gen aktarımı ile, protistlerde ise çekirdek değişimi ile kalıtsal çeşitlilik sağlanır.
• Mantar, bitki ve hayvanlarda eşeyli üreme ile kalıtsal çeşitlilik sağlanır ve birey sayısı artırılır.

Eşeyli üremede iki temel özellik vardır.

1. Mayoz hücre bölünmesi
2. Döllenme

Döllenme

• Sperm ve yumurtaya ait çekirdeklerin birleşmesine döllenme denir.
• Eşeyli üreme uzun bir süreçte gerçekleşir.
• Oluşan yavru sayısı azdır.
• Ancak, oluşan yavrular kalıtsal çeşitlilikten dolayı çevresel faktörlere karşı dayanıklıdır.
• Mantarlarda, bitkilerde ve hayvanlarda eşeyli üreme ile yeni nesiller oluşur.
• Kuşlarda ve memelilerde yavru tek başına yaşayabilecek hale gelinceye kadar ana canlı tarafından bakımları görülür.

Tozlaşma

• Çiçekli bitkilerde çeşitli şekillerde çiçek tozlarının dişi organın tepeceğine taşınmasına tozlaşma denir.
• Çiçek tozları; tozlaşma sırasında dişi organın tepeciğine böceklerle, yarasalarla, kuşlarla, rüzgârla ve yağmur suları ile doğal olarak taşınır.
• İnsan eliyle de suni tozlaşma gerçekleştirilebilir.
• Tozlaşma sonrasında, ovaryumdaki embriyo kesesi içinde döllenme gerçekleşir.

Döllenme: Polen (n) + Yumurta (n) → Zigot (2n) → Embriyo (2n)

• Embriyo ve besi doku etrafında tohum kabuğu ve zar oluşur.
• Oluşan yapıya tohum denir.
• Tohum içinde embriyo uzun süre uyku halinde kalır.
• Düşük metabolizma hızıyla yaşamını devam ettirir.
• Uygun sıcaklık, nem ve oksijen bulunan ortamda tohum çimlenerek bitkiyi oluşturur.

Eşeyli Üreme ve Mayozun Canlıların Çeşitliliği Açısından Önemi

• Eşeyli üreme uzun sürede gerçekleşir ve eşeysiz üreyen canlılara göre daha az sayıda birey oluşur.
• Bunlara rağmen doğada eşeyli çoğalan canlıların daha dayanıklı olmasının nedeni kazanılan kalıtsal çeşitliliktir.
• Mayoz bölünme, krossing over ve homolog kromozomların üreme hücrelerine bağımsız dağılımı ile gamet çeşitliliğini artırırken farklı genetik kombinasyonlara sahip üreme hücrelerinin döllenmesi ile bireylerde farklı özellikler ortaya çıkar.
• Eşeyli üreme sonucunda oluşan yavrular, bazı özelliklerini anneden bazılarını babadan alırken anne ve babada çekinik kalarak ortaya çıkmayan özellikler, farklı gen kombinasyonlarının bir araya gelmesi ile yavrularda ortaya çıkabilir.
• Aynı türün bireyleri arasında çok sayıda farklı özelliğin görülmesi mayoz ve döllenmenin doğal bir sonucudur.
• Eşeysiz ve eşeyli üreme kalıtım materyalinin gelecek nesillere aktarılmasını sağlar. Bununla beraber aralarında bazı farklar bulunur. Bu farklar aşağıda gösterilmiştir.