Özetini Okumak İçin Tıklayınız...
Hücrenin Yapısı
Hücre, canlı organizmaların temel yapı ve işlev birimidir. Her hücre, belirli bir yapıya ve işlevselliğe sahiptir. Hücrenin yapısı, ökaryotik ve prokaryotik olmak üzere iki ana kategori altında incelenir.
-
Prokaryotik Hücre Yapısı: Prokaryotik hücreler, bakteri ve arke bakterilerde bulunur. Bu hücreler, çekirdek zarlarıyla çevrili bir çekirdekleri olmadan basit bir yapıya sahiptirler. Prokaryotik hücrelerin temel bileşenleri arasında sitoplazma, hücre zarı, ribozomlar ve DNA bulunur. Sitoplazma, hücre içindeki diğer yapıları ve organelleri barındıran bir sıvıdır. Hücre zarı, hücreyi dış ortamdan ayırır ve seçici geçirgenlik sağlar. Ribozomlar, protein sentezinden sorumludur. DNA, hücrenin genetik materyalini içerir ve sitoplazmada serbestçe bulunur.
-
Ökaryotik Hücre Yapısı: Ökaryotik hücreler, bitki, hayvan, mantar ve protist hücrelerinde bulunur. Bu hücreler, çekirdek zarlarıyla çevrili bir çekirdeğe sahiptirler. Ökaryotik hücrelerin temel yapısal bileşenleri arasında çekirdek, sitoplazma, hücre zarı, endoplazmik retikulum, Golgi aygıtı, mitokondriler, lizozomlar, kloroplastlar (bitki hücrelerinde) ve ribozomlar bulunur. Çekirdek, hücrenin genetik materyalini (DNA) içerir ve hücrenin aktivitelerini kontrol eder. Endoplazmik retikulum, hücredeki protein ve lipid sentezinden sorumludur. Golgi aygıtı, proteinleri işler ve hücreden dışarı taşır. Mitokondriler, hücredeki enerji üretiminden sorumludur. Lizozomlar, hücredeki sindirim ve atık yönetiminden sorumludur. Kloroplastlar, bitkilerde fotosentez reaksiyonlarının gerçekleştiği yapılar olarak görev yaparlar.
Hücrenin yapısı, hücre tipine bağlı olarak değişiklik gösterir. Prokaryotik hücreler daha basit bir yapıya sahipken, ökaryotik hücreler daha karmaşık bir yapıya ve birçok organelle sahiptirler.
Hücreler yapılarına göre prokaryot ve ökaryot olmak üzere iki grupta incelenirler.
Prokaryot Hücre
- Zarla çevrili çekirdek ve zarlı organelleri bulunmayan hücrelerdir.
- Bakteriler, siyanobakteriler ve arkeler prokaryot hücre yapısına sahiptir.
- Prokaryot hücrelerin en belirgin özelliği, zarla çevrili bir çekirdek yapılarının olmamasıdır.
- Zarlı organeller de bulunmaz. Sadece organel olarak zarsız olan ribozom bulundururlar.
- Kalıtım materyalleri ise sitoplazma içerisinde dağınık olarak bulunur.
- Bu canlılardaki bütün metabolizma olayları, sitoplazma ve hücre zarındaki yapılarda gerçekleşir.
- Prokaryotik canlıların hepsi bir hücrelidir.
- Kemosentez olayını sadece prokaryotik canlılardan bakteriler ve arkeler gerçekleştirir.
Ökaryot Hücre
- Çekirdek zarı ve zarlı organelleri bulunan hücrelerdir.
- Zarsız organellere de sahiptirler.
- Örneğin bitkiler, hayvanlar, mantarlar ve protista grubunda incelenen canlıların yapılarını oluşturan hücreler ökaryot özelliğe sahiptir.
Prokaryot ve Ökaryot Hücrelerin Benzer Yönleri
- Hücre zarının bulunması
- Sitoplazma sıvısının bulunması
- Kalıtım materyalinin bulunması
- Ribozom organelinin bulunması
Dikkat!!!
Prokaryot hücre yapısına sahip organizmaların bazı belirleyici özellikleri vardır. Şöyle ki;
- En önemlisi zarlı oluşuma sahip olmaması,
- Sitoplazmasında DNA’nın bulunması,
- Kemosentez yapması,
- Oksijensiz solunum (fermantasyon değil) yapması (sadece bazı bakterilere özgüdür)
- Endospor oluşturabilmesi (sadece bazı bakterilere özgüdür.)
DİKKAT: Bir hücreli olması, hücre duvarı taşıması prokaryot olduğunu kanıtlamaz. Çünkü bu özellikler bazı ökaryot hücreliler için de geçerlidir.
Üniteye Bağlı Diğer Konular
