Sınıflandırmada Kullanılan Kategoriler ve Bu Kategoriler Arasındaki Hiyerarşi

Kategori ve Takson Nedir?

Kategori, belirli bir düzene göre sıralanmış, belirli özellikler taşıyan ve buna göre adlandırılan sınıflandırma birimlerine denir. Filogenetik sınıflandırmada canlılar, tür ile başlayan ve âlem ile sonlanan 7 farklı kategoride gruplandırılır. Kategoriler, canlının sınıflandırmasında dâhil edildiği basamaklardaki seviye veya derecesini ifade eder.

Takson, belirli bir kategoriye dâhil olan, ortak özelliklere sahip bireylerin oluşturduğu topluluğa denir. Taksonlar, sahip olduğu özelliklere göre belirli kategorilere yerleştirilir. Belirli bir kategoriye giren bir takson, yine daha geniş ve üst seviyedeki taksonları oluşturmak üzere başka topluluklarla bir araya getirilebilir.

Filogenetik Sınıflandırmada Kategoriler

Filogenetik sınıflandırmada kullanılan temel kategoriler ve bu kategorilere giren taksonlar şunlardır:

1. Tür (Species):
   • Aynı türdeki bireyler, benzer özelliklere sahip olup, doğal ortamda çiftleşerek verimli döller oluşturabilirler.
2. Cins (Genus):
   • Birbirine yakın özellikler gösteren ve ortak bir atadan gelen türler, bir cins altında toplanır.
3. Aile (Familya) (Familia):
   • Benzer cinsler bir araya gelerek aile (familya) oluşturur.
4. Takım (Ordo):
   • Benzer familyalar bir araya gelerek takım oluşturur.
5. Sınıf (Classis):
   • Benzer takımlar bir araya gelerek sınıf oluşturur.
6. Şube (Phylum) veya Bölüm (Divisio):
   • Benzer sınıflar bir araya gelerek şube oluşturur.
7. Âlem (Regnum):
   • En geniş ve en üst düzey kategori olup, benzer şubeler veya bölümler bir araya gelerek âlem oluşturur.

Filogenetik Sınıflandırma Kategorileri Şeması

• Âlem (Regnum)
  • Şube/Bölüm (Phylum/Divisio)
    • Sınıf (Classis)
      • Takım (Ordo)
        • Aile (Familya) (Familia)
          • Cins (Genus)
            • Tür (Species)

Kategori, canlıların sınıflandırılmasında belirli özelliklere göre adlandırılan sınıflandırma birimidir. Takson, belirli bir kategoriye dâhil olan ortak özelliklere sahip bireylerin oluşturduğu topluluktur. Filogenetik sınıflandırmada canlılar, tür ile başlayan ve âlem ile sonlanan 7 farklı kategoride gruplandırılır. Bu kategoriler, canlıların akrabalık derecelerini ve evrimsel ilişkilerini anlamak için kullanılan taksonomik seviyeleri ifade eder. Bu sistem, biyolojik çeşitliliği düzenli ve anlaşılır bir şekilde incelememizi sağlar.

Tür

Tür kavramını ilk ortaya atan bilim insanı John Ray’dir. Ortak bir atadan gelen, yapı ve işlev bakımından benzer özellikler taşıyan ve doğal koşullarda çiftleştiklerinde kısır olmayan yavrular (verimli döller) verebilen bireyler topluluğuna tür denir.

Türlerin Özellikleri:

• Ortak Atadan Gelme: Aynı türdeki bireyler, ortak bir atadan gelirler.
• Benzer Yapı ve İşlev: Tür içindeki bireyler, yapı ve işlev bakımından benzer özellikler taşırlar.
• Verimli Döl: Aynı türdeki bireyler, doğal koşullarda çiftleştiklerinde kısır olmayan yavrular (verimli döller) verebilirler.

Kromozom Sayısı ve Tür:

• Aynı türdeki tüm bireylerin kromozom sayıları aynıdır.
• Ancak farklı türlere ait canlıların kromozom sayıları da aynı olabilir.
• Kromozom sayılarının aynı olması, bu canlıların aynı tür ya da yakın akraba olduğunu göstermez çünkü önemli olan kromozom sayısı değil, kromozomlar üzerindeki genlerin benzerliği ve niteliğidir.

Örnekler:

• Lepistes (Poecilia reticulata): Kromozom sayısı 46
• Tayvan munçağı (Muniacus reevesi): Kromozom sayısı 46
• Sable antilobu (Hippotragus niger): Kromozom sayısı 46
• Kurtbağrı bitkisi (Ligustrum vulgare): Kromozom sayısı 46
• İnsan (Homo sapiens): Kromozom sayısı 46

Bu canlılar kromozom sayıları aynı olmasına rağmen farklı türlere ait canlılardır.

Filogenetik Sınıflandırma ve Tür

Filogenetik sınıflandırmanın kurucusu olan Carolus Linnaeus, canlıları sınıflandırırken sadece tür, cins ve takım basamaklarını kullanmıştır. Ancak ilerleyen zamanlarda bu basamaklar yetersiz kaldığı için familya, sınıf, şube ve âlem kategorileri ilave edilmiştir.

Filogenetik Sınıflandırma Basamakları:

• Benzer familyalar takımları oluşturur.

• Benzer takımların bir araya gelmesiyle sınıflar oluşur.
• Sınıfların bir araya gelmesiyle şubeler oluşur.
• Şubelerin bir araya gelmesiyle de âlem ortaya çıkar.

Tür, belirli benzerliklere sahip bireylerin oluşturduğu ve verimli döller verebilen bir topluluktur. Kromozom sayıları aynı olan canlılar farklı türler olabilir çünkü türlerin belirlenmesinde kromozom sayısından ziyade genetik benzerlikler ve nitelikler önemlidir. Filogenetik sınıflandırma, türleri hiyerarşik bir düzen içinde gruplandırarak, biyolojik çeşitliliği düzenli ve anlaşılır bir şekilde incelememizi sağlar.